Sołectwo Kaborno Drukuj
środa, 08 grudnia 2010 10:15

Kaborno
Położenie: ok. 4 km na południowy wschód od Klewek
Dawne nazwy: Caldeborn (1518), Kaborno (1755),  Kalborn (1934)
Historia
Na mocy przywileju lennego kapituły warmińskiej z 1359 r., czterej bracia zwani Karyothen, Prusowie, otrzymali majątek ziemski w lesie Absmedie, na prawie chełmińskim, wielkości 120 łanów (1915 ha). Uzyskali 18 lat wolnizny od 4 służb konnych i budowy zamków. Mieli prawo do połowu ryb w jeziorze Linowskim i budowy młyna. Na tym obszarze powstały na początku XVI w. wsie szlacheckie: Trękus, Trękusek, Wyrandy i Kaborno – ta ostatnia wieś pojawia się w 1518 r. pod nazwą Caldeborn od nazwiska jej ówczesnego właściciela, Petera von Caldeborn. W 1523 r. występuje tu wasal kapituły Wojtek Milewski na 3 wolnych łanach. Być może już wtedy status prawny wsi uległ zmianie – dotychczasowy majątek szlachecki wrócił do kapituły, która przekształciła go w wieś czynszową na prawie chełmińskim, co niewątpliwie musiało polepszyć sytuację tutejszych chłopów.
Według danych z 1656 r. wieś miała obszar 30 łanów (503,70 ha). Gospodarowało tu 10 chłopów na prawie chełmińskim, którzy zobowiązani byli wystawiać 1 służbę konną w zbroi. Byli to osadnicy wywodzący się z Mazowsza, stąd występujące ówcześnie spolszczenie nazwy wsi jako Kaborno (tak na mapie komornictwa olsztyńskiego po 1710 r. i na mapie Warmii Enderscha z 1755 r.). Za wsią, na granicy z gruntami wsi Trękus, na strumieniu biegnącemu ku Jezioru Linowskiemu, zbudowano młyn zwany Kalbornik, oddawany przez kapitułę w dzierżawę lub lenno. Strumień był bardzo nikły, toteż i młyn był niewielki.
Spis majątkowy po zaborze Warmii przez Prusy w 1772 r. wykazał obecność tu 11 chłopów czynszowych na prawie dziedzicznym chełmińskim oraz 17 zagrodników, łącznie 148 osób. Reprezentujący wieś chłop Walenty Chmielewski uczestniczył w hołdzie składanym nowemu władcy w Malborku. W 1820 r. słownik Walda podaje dwojaką nazwę wsi: urzędowo zniemczoną Kalborn i dawną polską Kaborno, rozróżniając tu „wieś chełmińską” liczącą 20 chałup i 140 mieszkańców oraz młyn z młynarzówką mającą 8 mieszkańców. Słownik Müllera z 1835 r. posługuje się nazwą Kaborno, wymienia czynny nadal młyn, 35 chałup i 202 mieszkańców.
Była to duża wieś, której ludność w 1895 r. liczyła już 488 mieszkańców. Była w niej szkoła zatrudniająca dwóch nauczycieli niemieckich, z którymi doszło do głośnego zatargu ze strony społeczności wiejskiej, protestującej przeciwko nietolerowaniu w szkole języka polskiego; 9 osób należało tu do Związku Polaków w Niemczech, istniała polska biblioteka, prenumerowano „Gazetę Olsztyńską”. W 1908 r. Jakub Dulisz zbudował we wsi kaplicę. Według danych z 1935 r. było we wsi 547 mieszkańców. W 1934 r. została zmieniona nazwa wsi na Kalborn, co miało być „przywróceniem nazwy pierwotnej” (pomimo, że nazwa pierwotna występująca w latach 1518 i 1564 brzmiała Caldeborn).

Bruchwałd

Rykowiec
Położenie: ok. 2 km na południe od Trękusa
Dawne nazwy: Rikowiec (1755), Rykowitz (1928), Birkenhof (1938)
Historia
Na rozległej polanie leśnej otoczonej dookoła płotem z żerdzi drewnianych (rykować - ogradzać żerdziami) założono tu pierwotnie leśniczówkę. Mieszkał w niej nadzorca lasów należących do kapituły warmińskiej. Miejscowość nie występuje jeszcze na mapie komornictwa olsztyńskiego sporządzonej na początku XVIII w. (po 1710 r.), ale pojawia się już pod nazwą Rikowiec na mapie Enderscha z 1755 r.
Według danych z 1773 r. strażnik leśny nazywał się Kasper Buranowski i płacił czynsz od 2 łanów ziemi (33,58 ha). W 1785 r. osadę tworzyły 2 dymy i określa się je jako siedzibę podleśniczego. Gdy po zaborze Warmii przez Prusy w 1772 r. dobra kapituły przeszły na własność skarbu państwa, w drodze nadania lennego na prawie chełmińskim założono tu – obok istniejącej nadal leśniczówki – niewielki majątek ziemski liczący 114 ha, czyli gospodarstwo folwarczne. Jego właścicielem był Linus von Mathy. W 1820 r. wymienia się w Rykowcu 3 dymy i 9 mieszkańców, a w 1836 r. 21 mieszkańców. Jeden z owych dymów należy utożsamiać z dworem właściciela. W 1801 r. urodziła mu się córka Józefina, która w 1830 r. wzięła ślub w kościele parafialnym w Klewkach z Karolem Antonim von Hanmann. Od 1839 r. majątek należał do Antona Schenka, zaś w 1889 r. właścicielem był Palmowski. Później majątek uległ parcelacji, gdyż nie wymienia się go w książce adresowej z 1905 r. i następnych. W 1928 r. osadę określa się mianem kolonii, w której była też leśniczówka i zamieszkiwały tu 53 osoby. W tymże roku Rykowiec wraz z pobliskimi „koloniami” Wygodą i Bruchwałdem połączono w trybie administracyjnym, tworząc wiejską jednostkę gminną pod nazwą Bruchwalde (Bruchwałd).

Wygoda
Położenie: ok. 2 km na południe od Kaborna
Dawna nazwy: Wygodda (1836, 1928), Waldruh (1939)
Historia
Osada, podobnie jak sąsiedni Bruchwałd, powstała na karczowisku leśnym, lecz bez inicjatywy władz, jak to miało miejsce w przypadku Bruchwałdu. Ok. 1830 r. osiadło tu po prostu kilka rodzin polskich, a powstałą w ten sposób osadę nazwano Wygoda. Zarówno osada jak i jej nazwa zostały zalegalizowane oficjalnie – nazwę Wygodda podaje po raz pierwszy słownik Müllera z 1836 r. Nie można wykluczyć, że była to osada smolarzy (jak Bałdzki Piec w dobrach szlacheckich), ponieważ nie nazwano jej wsią, lecz występuje pod nazwą Etablissement – a więc osada o charakterze produkcyjnym.
W latach 1836 i 1849 wymienia się tu 6 chałup i 25 mieszkańców. W 1876 r. 17 osób płaciło podatki. Później Wygodę, podobnie jak Bruchwałd, nazywano potocznie kolonią. W 1928 r. obydwie te miejscowości, podobnie jak też pobliski Rykowiec, połączono, tworząc wiejską jednostkę gminną pod nazwą Bruchwalde (Bruchwałd).