U progu średniowiecza tereny południowo-wschodnich pobrzeży Bałtyku były zasiedlone przez ludy określane wspólnym mianem bałtyjskich. Dzieliły się one na wiele grup o charakterze plemiennym i nie tworzyły organizmów państwowych. Tereny pojezierzy zasiedlone były przez grupę ludów określanych Prusami. Obszar ten był podzielony na szereg mniejszych terytoriów utożsamianych z zasięgiem plemion. Były to od zachodu: Pomezania, Pogezania, Warmia, Natangia, Barcja, Sambia, Nadrowia, Galindia, Skalowia i Sudowia. Ludy te, pozostające nadal w przedpaństwowej fazie rozwoju społecznego i prowadzące dość prymitywną gospodarkę, nie wykształciły stabilnych podstaw gospodarczych swego istnienia. Zmieniające się stosunki polityczno-społeczne w ich otoczeniu, mające wyraz w utworzeniu państw słowiańskich, spowodowały powstanie zagrożenia ich ekspansją na tereny plemion pruskich.

Wyprawy ruskie i polskie na obszary pruskie zaczęły się już w XI wieku. Jednocześnie nastąpiły próby podporządkowania terytoriów pruskich przez ich chrystianizację. Zabiegi te powodowały reakcję Prusów broniących swej niezależności ekonomicznej i politycznej. Nasilające się konflikty oraz ambicje polityczne książąt mazowieckich spowodowały na początku XIII w. sprowadzenie na te ziemie Zakonu Rycerskiego Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego. W ten sposób w roku 1226 pojawia się na terenach pruskich zakon przynoszący ze sobą najnowocześniejszą wówczas w Europie myśl polityczno-ekonomiczną, organizacyjną i techniczną oraz wysoką technikę wojenną. Zakon ulokowany w Ziemi Chełmińskiej i Dobrzyńskiej rozpoczął proces podboju ziem pruskich, posuwając się wzdłuż Wisły. Pierwszym terytorium podporządkowanym przez Krzyżaków była Pomezania. Należy stwierdzić, że nie wytrzymują krytyki tezy o brutalnym i krwawym podboju w pierwszych latach panowania Krzyżaków, jednak po wzmocnieniu organizacji państwa zakonnego podbój dalszych terenów i ich opanowanie miały bardziej zdecydowany charakter, a opanowanie tych terenów wiązało się z częściowymi pacyfikacjami i przesiedleniami ludności. Mimo to opanowanie terenu miało również przynajmniej częściowo charakter pokojowego uzależnienia poszczególnych włości przez nadawanie przywilejów i ziemi oraz zawieranie swoistych umów z warstwa rycerską. Równocześnie z podporządkowaniem politycznym terenów Prus Krzyżacy rozpoczęli budowę własnej sieci administracyjnej, militarnej i osadniczej oraz budowę sieci parafialnej. Krzyżacy praktycznie opanowali te tereny dopiero w końcu XIII wieku, a budowę sieci osadniczej rozpoczęli tu dopiero w wieku XIV. Wówczas ukształtowane zostają jej pierwsze elementy, które przetrwały do dziś. Znaczna część wsi powstała do wieku XVI, ale niektóre lokowano jeszcze w wieku XVIII i XIX w związku z podejmowanymi akcjami karczowania lasów. Wsie kościelne były lokowane jeszcze w średniowieczu. Prowadząc akcję kolonizacyjną, Krzyżacy dokonywali w pierwszej fazie nadań dla drobnej szlachty pruskiej, a następnie opuszczone w wyniku wojen i kataklizmów tereny zasiedlali osadnikami sprowadzanymi z terenów niemieckich, ale również z Mazowsza. Powstało wówczas wiele wsi lokowanych na prawie chełmińskim, utrwalony został również układ komunikacyjny oparty na sieci dróg łączących poszczególne miasta i zamki z siedzibami komornictw, prokuratorii i komturstw. Historyczny układ drożny miał zatem charakter południkowy.

Wiek XIV był dla tych terenów okresem niepokojów, ponieważ były one narażone na najazdy litewskie. Rozwój osadnictwa przebiegał tu zatem o wiele wolniej niż na terenach zachodnich państwa krzyżackiego. Duże straty spowodowane w wyniku wojen z Polską w początkach XV wieku powodowały konieczność odbudowy sieci osadniczej. Mimo iż działania wojny trzynastoletniej nie dotknęły w znacznym stopniu tych terenów, również w jej wyniku osadnictwo należało odbudowywać w poważnym stopniu. Znikły wówczas majątki lenne (dobra służebne) nadawane drobnemu rycerstwu, a ich miejsce zajęły wsie czynszowe.

Ponieważ gmina Purda leży w granicach historycznej Warmii, polityka kolonizacyjna biskupów była nieco inna niż na terenach zakonnych (później protestanckich) i w jej wyniku nie powstawały większe majątki rycerskie. Proces kumulacji własności ziemskiej obserwowany jest na terenach krzyżackich, a pogłębił się jeszcze po kolejnej przegranej wojnie i sekularyzacji zakonu, która nastąpiła w jej wyniku.